ÖZET

Amaç:

Çok dedektörlü bilgisayarlı tomografi (ÇDBT) anjiyografi ile pediatrik hastalarda abdominal aort ana dallarının orijinleri ile diyafragmatik aort ve iliak bifurkasyon arasındaki normal mesafelerinin ölçülmesi amaçlandı.

Gereç ve Yöntem:

Yaşları 0-18 yaş arasında değişen 245 çocuktan (ortalama yaş±standart sapma, 8,48±5,14 yıl) elde edilen ÇDBT anjiyografi tetkikleri retrospektif olarak değerlendirildi. Çölyak trunkus (ÇT), superior mezenterik arter (SMA), sağ renal arter (RRA), sol renal arter (LRA) ve inferior mezenterik arter (İMA) orijinleri arasındaki mesafeler ölçüldü. Diyafragmatik aort, iliak bifurkasyon ve ana dalların orijinleri (ÇT, SMA, RRA, LRA, İMA) arasındaki mesafe ölçümleri de yapıldı.

Bulgular:

Abdominal aort ile dalları arasındaki mesafelerin yaş grupları arasında değiştiği tespit edildi. Yaş ilerledikçe tüm mesafe ölçümlerinin anlamlı olarak arttığı gözlemlendi (p<0,0001). Kızlarda diyafragmatik aort ile majör dalların orijinleri arasındaki mesafe anlamlı olarak daha uzundu (p<0,05). Çalışma popülasyonunun %51,8’inde RRA’nın orijini LRA’dan daha yüksek yerleşim göstermekteydi.

Sonuç:

Bu çalışma, çocuklarda abdominal aort ile dalları arasındaki mesafeler hakkında veri sağlayan ilk çalışmadır. Mevcut sonuçların, karın bölgesindeki endovasküler ve cerrahi prosedürlerin etkinliğinin ve güvenliğinin artırılmasına katkıda bulunacağını umuyoruz.

Anahtar Kelimeler:

Abdominal aort, ana dallar, bilgisayarlı tomografi anjiyografi, pediatri

GİRİŞ

Düşük dozlu, kontrastlı çok dedektörlü bilgisayarlı tomografinin (ÇDBT) yaygın olarak kullanılması, insan vücudunun vasküler anatomisi hakkında faydalı bilgiler sağlayan invaziv konvansiyonel anjiyografi ihtiyacını önemli ölçüde azaltmıştır¹.

Erişkinlerde yapılan bazı kadavra ve radyolojik seri çalışmalarında, abdominal aortun ana dalları arasındaki mesafelerin yaş, cinsiyet ve etnik kökene göre oldukça değişken olduğu bildirilmiştir. Anatomik işaretler arasındaki mesafelerin bilinmesi özellikle damar cerrahları ve girişimsel radyologlar için karın bölgesindeki cerrahi ve endovasküler işlemler sırasında komplikasyonlardan kaçınmak için önemlidir^2,3. Ancak, yazarın bilgisine göre, daha önce çeşitli yaş gruplarındaki çocuklarda abdominal aort ve dalları arasındaki mesafeleri inceleyen hiçbir çalışma yapılmamıştır.

Bu çalışmanın amacı, pediatrik hastalarda ÇDBT anjiyografide, abdominal aortun ana dallarının orijinleri ile diyafragmatik bölgede aorta ve iliak bifurkasyona olan normal mesafeleri belirlemektir.

GEREÇ VE YÖNTEM

Hastalar

Tanımlayıcı bir kesitsel ve retrospektif çalışma tasarımı benimsenmiştir. Mart 2014-Şubat 2019 tarihleri arasında çeşitli nedenlerle karın BT tetkiki yapılan toplam 827 çocuk hasta retrospektif olarak değerlendirildi. Dışlama kriterleri şu şekilde sıralanmıştır: On sekiz yaşın üzerindeki denekler; intravenöz kontrast madde kullanılmadan yapılan BT incelemeleri (n=300); abdominal tümör kitlesi varlığı veya lenfadenopatinin neden olduğu vasküler distorsiyon (n=87); masif assit (n=31); çoklu travmanın neden olduğu aktif kanama (n=7); süpernümereri renal arterler (n=127); şiddetli vertebral skolyoz veya kifoz (n=16); ve analiz için yetersiz kalitede BT görüntüleri (n=14).

Kronolojik yaşa göre normal vücut ağırlığına sahip 245 çocuğun ÇDBT anjiyografi görüntüleri bu çalışmaya dahil edildi. Çalışma akış şeması Şekil 1’de gösterilmektedir.

BT Protokolü ve BT Bulgularının Analizi

Abdominopelvik kontrastlı BT incelemeleri 32 adet çok kesitli BT tarayıcı (SOMATOM go. Now, Siemens, Erlangen, Almanya) ile yapıldı. İyonik olmayan iyotlu kontrast madde (Iobitridol, 300 mg I/mL), bir power enjektör kullanılarak intravenöz olarak enjekte edildi (doz: 1-2 mL/kg, enjeksiyon hızı: 2 mL/s). “Makul olarak elde edilebilecek kadar düşük” (ALARA) ilkesine bağlı kalmak için, BT taramaları hastanın ağırlığına bağlı olarak 80-120 kV tüp voltajında ve 20-350 mAs tüp akımında yapıldı. BT parametreleri şu şekildeydi: Tüp rotasyon süresi, 0,3-0,5 s; pitch, 1; ve rekonstrüksiyon aralığı, birinci abdominal aort ve dallarını tanımlamak için 3 mm’ye eşit veya daha az kesit kalınlığına sahip multiplanar veri rekonstrüksiyonu yapıldı.

Tek bir kurul onaylı radyolog (European Board of Radiology) bu çalışma için tüm ölçümleri gerçekleştirdi. Abdominal aort ve dalları arasındaki maksimum mesafe ölçümleri arteriyel fazda sagital-oblik sagital ve koronal-oblik koronal BT görüntülerinden elde edildi. Abdominal aort eğrisi dikkate alındı. Ana dalların orijinleri arasındaki mesafeyi ölçmek için, kraniyal yerleşimli damarın alt kenarı ile kaudal konumlu damarın alt kenarı arasına, abdominal aorta paralel bir çizgi çizildi (Şekil 2A). Aortik hiatus ile ana dalların orijinleri arasındaki mesafe, damarın alt kenarı ile diyafram seviyesini temsil eden yatay çizgi arasında ölçüldü (Şekil 2B). İliak bifurkasyon ile ana dalların orijinleri arasındaki uzunluk, damarın alt sınırı ile bifurkasyon seviyesinden geçen yatay çizgi arasında ölçüldü (Şekil 2C).

Çölyak trunkusun (ÇT) orijini ile superior mezenterik arter (ÇT-SMA), ÇT ile sağ renal arter (RRA), ÇT ile sol renal arter (LRA) ve ÇT ile inferior mezenterik arter (ÇT-İMA) arasındaki mesafeler ölçüldü. SMA-RRA, SMA-LRA, SMA-İMA, İMA-RRA ve İMA-LRA arasındaki mesafe ölçümleri de yapıldı. Ayrıca diyafragmatik bölgedeki aort, aort bifurkasyonu ve ana dalların orijinleri (ÇT, SMA, RRA, LRA, İMA) arasındaki mesafeler rapor edildi.

Etik Beyannamesi

Çalışma protokolü Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Etik Kurulu tarafından onaylanmıştır (protokol numarası: 2019/285, tarih: 11.04.2019). Helsinki Deklarasyonu korunmuştur. Bilgilendirilmiş onam etik kurul tarafından gerekli görülmemiştir.

İstatistiksel Analiz

Sürekli verilerin normalliği, her ölçüm için histogramlar ve Q-Q grafikleri kullanılarak görsel olarak değerlendirildi. Değişkenler normal dağılıma sahipti ve ortalama±standart sapma (SS) olarak, kategorik değişkenler ise frekans ve yüzde olarak sunuldu. Kategorik ve sürekli verileri karşılaştırmak için sırasıyla ki-kare ve tek yönlü ANOVA testleri kullanıldı. Anlamlı korelasyonlar Pearson korelasyon testi ile belirlendi.

İstatistiksel analizler için Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) yazılımı (versiyon 20.0, SPSS Inc., Chicago, IL, ABD) kullanıldı. Önem düzeyi, 0,05’ten küçük bir p-değeri olarak kabul edildi.

BULGULAR

Demografik Veriler

Çalışma popülasyonu 0-18 yaşları arasındaki (ortalama yaş±SS, 8,48±5,14 yıl; %95 güven aralığı 7,83-9,13 yıl) 134 (%54,7) erkek ve 111 (%45,3) kız çocuğundan oluşturuldu. Olgular yaşlarına göre altı gruba ayrıldı (Tablo 1).

Ana Dalların Orijinleri Arasındaki Mesafeler

ÇT-SMA, ÇT-RRA, ÇT-LRA ve ÇT-İMA orijinleri arasındaki ortalama mesafeler sırasıyla 12,8±4,2 (aralık; 4,7-27,2), 22,1±6,6 (aralık; 6,4-45,1), 23,0±6,6 (aralık; 6,2-48,3) ve 67,0±17,8 (aralık; 16,6-116,1) mm idi. SMA-RRA, SMA-LRA ve SMA-İMA orijinleri arasındaki ortalama mesafeler sırasıyla 9,3±5,4 (aralık; 0,9-32,1), 10,3±5,3 (aralık; 1,0-29,6) ve 54,2±15,2 (aralık; 11,9-99,8) mm idi. İMA-RRA ve İMA-LRA orijinleri arasındaki ortalama mesafeler sırasıyla 45,8±14,4 (aralık; 9,6-87,5) ve 44,6±13,9 (aralık; 9,5-84,5) mm idi.

Yüz yirmi yedi (%51,8) hastada RRA orijini LRA’dan daha yüksekti. Sadece 50 (%20,4) olguda renal arterlerin orijinleri aynı seviyedeydi. Renal arterlerin orijinleri yaş gruplarına göre şöyleydi: Grup 1 [RRA LRA’dan daha yüksek (n=8); LRA RRA’dan daha yüksek (n=4); RA aynı seviyede (n=6)]; grup 2 [RRA LRA’dan daha yüksek (n=14); LRA RRA’dan daha yüksek (n=8); RA aynı seviyede (n=12)]; grup 3 [RRA LRA’dan daha yüksek (n=25); LRA RRA’dan daha yüksek (n=14); RA aynı seviyede (n=8)]; grup 4 [RRA LRA’dan daha yüksek (n=31); LRA RRA’dan daha yüksek (n=16); RA aynı seviyede (n=13)]; grup 5 [RRA LRA’dan daha yüksek (n=25); LRA RRA’dan daha yüksek (n=10); RA aynı seviyede (n=7)]; ve grup 6 [RRA LRA’dan daha yüksek (n=24); LRA RRA’dan daha yüksek (n=16); RA aynı seviyede (n=4)].

Ana dalların orijinleri arasındaki mesafeler, artan yaşla birlikte önemli ölçüde arttı (tümü için; p<0,0001). Cinsiyet bu ölçümlerin hiçbiriyle ilişkili bulunmadı (tümü için; p>0,05). Ana dalların orijinleri arasındaki mesafelerle ilgili veriler yaş ve cinsiyete göre Tablo 2’de özetlenmiştir.

Diyafragmatik Bölgedeki Aort ile Ana Dalların Orijinleri Arasındaki Mesafeler

Aortik hiatus ile ÇT, SMA, RRA, LRA ve İMA orijinleri arasındaki ortalama mesafeler sırasıyla; 38,8±13,7 (aralık; 6,4-101,0), 51,5±15,8 (aralık; 11,1-116,5), 58,4±17,0 (aralık; 16,6-115,5), 60,2±17,3 (aralık; 16,3-117,7) ve 104,0±27,7 (aralık; 26,2-180,9) mm idi. Diyafragmatik bölgedeki aort ile ana dalların orijinleri arasındaki mesafeler yaşla anlamlı bir pozitif korelasyon gösterdi (tümü için; p<0,0001). Bu ölçümler kızlarda erkeklere göre daha yüksekti ve bu cinsiyet farkı istatistiksel olarak anlamlı düzeye ulaştı (tümü için; p<0,05).

Aortik hiatus ile ana dalların orijinleri arasındaki mesafeler yaş ve cinsiyete göre Şekil 3’te verilmiştir. Bu mesafelerin yaşa bağlı dağılımları Şekil 3’te sunulmuştur.

İliak Bifurkasyon ve Ana Dalların Orijinleri Arasındaki Mesafeler

İliak bifurkasyon ile ÇT, SMA, RRA, LRA ve İMA orijinleri arasındaki ortalama mesafeler sırasıyla; 89,7±24,5 (aralık; 31,6-142,1), 77,0±21,6 (aralık; 25,4-122,5), 70,2±21,0 (aralık; 21,4-118,2), 68,5±19,8 (aralık; 21,7-111,4) ve 24,7±9,7 (aralık; 4,7-51,5) mm idi. Diyafragmatik bölgedeki aort ile iliak bifurkasyon arasındaki ortalama mesafe ise 128,7±33,3 (aralık; 38,0-207,5) mm idi.

Çocukların yaşı, aort bifurkasyonu ile ana dalların orijinleri arasındaki mesafelerle anlamlı şekilde ilişkiliydi (tümü için; p<0,0001). Cinsiyetin bu uzaklık değerleri üzerinde önemli bir etkisi olmamıştır (tümü için; p>0,05). Aort bifurkasyonu ile ana dalların orijinleri arasındaki ortalama mesafeler yaş ve cinsiyete göre Tablo 4’te verilmiştir. Bu mesafelerin yaşa bağlı dağılımları Şekil 4’te gösterilmiştir.

TARTIŞMA

Bu çalışma, 0-18 yaş arası çocuklarda abdominal aortun ana dallarının orijinleri ile diyafragmatik bölgede aorta ve iliak bifurkasyon arasındaki mesafeleri hesaplayan ilk çalışmadır. Bu çalışmada, abdominal aortun ana dalları arasındaki mesafelerin bilinmesinin abdominal bölgedeki endovasküler prosedürlerin güvenliğini ve kalitesini artırmaya katkıda bulunabileceğini vurguluyoruz. Kontrastlı ÇDBT, abdominal aort ve dallarının kapsamlı ve hızlı görüntülenmesine olanak sağlayarak çocuklarda sedasyon ihtiyacını en aza indirir². Ayrıca düşük doz BT, geleneksel BT’den çok daha düşük radyasyon dozuyla görüntüler sağlar⁴. Üç boyutlu multiplanar reformasyonlar, benzersiz görüntüleme ve ölçüm avantajları da sunarlar⁵. Sonuç olarak ÇDBT çocuklarda vasküler anatomi ve patolojilerin değerlendirilmesinde değerli bir araç haline gelmiştir^3,6. Abdominal aort ve dalları arasındaki mesafe ölçümleri, sadece yetişkinlere veya hem yetişkinlere hem de çocuklara odaklanan çeşitli radyolojik ve kadavra çalışmalarında rapor edilmiştir. Bu nedenle, hastaların yaşı, metodolojik yaklaşım ve coğrafi konumdaki farklılıklar nedeniyle, mevcut sonuçlar önceki çalışmalardan elde edilenlerle dikkatli bir şekilde karşılaştırıldı.

Ozan ve ark.⁷ tarafından yapılan bir kadavra çalışmasında, ÇT ve SMA, RRA ile LRA arasındaki ortalama mesafe sırasıyla; 18,0, 30,0 ve 33,2 olarak rapor edilmiştir. Lawton ve ark.’na⁸ göre, ÇDBT’de ortalama ÇT-SMA, ÇT-RRA, ve ÇT-LRA mesafeleri sırasıyla; 16,7±5,0, 30,7±7,9 ve 30,5±7,7 mm idi. Arslan ve Karacan⁹ ÇT-SMA, ÇT-RRA, ÇT-LRA ve ÇT-İMA için ortalama mesafeleri sırasıyla; 15,08±4,36, 30,35±9,17, 33,49±7,80 ve 89,00±1,42 mm olarak bildirmişlerdir. Çalışmaların çoğu, ortalama ÇT-SMA mesafesini 14 ile 18 mm arasında ölçmüştür^10-12. RRA ve LRA’nın orijinleri sırasıyla ÇT’nin 28,5-32 mm ve 27-36 mm altındaydı^10,12. Ekingen ve ark.¹³ tarafından son zamanlarda yapılan bir ÇDBT anjiyografi çalışmasında ortalama ÇT-SMA ve ÇT-İMA mesafeleri sırasıyla erkeklerde 13,5±0,37 ve 89,40±0,99 mm ve kadınlarda 12,20±0,33 ve 84,80±0,92 mm olarak bildirilmiştir.

Bu çalışmalar yetişkinler üzerinde gerçekleştirilmiştir ve pediatrik hastalar için uygun kabul edilemez. Mevcut çalışma, çocuklarda vasküler mesafeleri yaşlarına ve cinsiyetlerine göre değerlendiren ilk ve tek bir görüntüleme çalışmasıdır. ÇT-SMA, ÇT-RRA, ÇT-LRA ve ÇT-İMA’nın orijinleri arasındaki ortalama mesafeler, yetişkinlerde bildirilenlerden %20-%30 arasında daha düşüktü^7-9,13. Ayrıca, bu mesafeler, muhtemelen çocukların yaşı ve boy ile aort elongasyonuna bağlı olarak yaşla birlikte önemli ölçüde artmıştır. İstatistiksel olarak anlamlı olmasa da, bu mesafeler muhtemelen pubertal ve prepubertal dönemlerdeki kızların erkeklerden daha uzun olma eğiliminden dolayı kadınlarda biraz daha uzundu. Bu bulgular daha önce yayınlanmış sonuçlarla uyumluydu^8,14.

Sośnik ve Sośnik¹⁵ 0-90 yaş arası 324 kadavrada SMA-RRA ve SMA-LRA mesafelerini ölçmüşlerdir. 0-20 yaş arası çocuklarda SMA ile renal arterler arasındaki ortalama mesafe RRA için 3,3±2,5 mm ve LRA için 4,1±3,7 mm idi¹⁵. Sośnik ve Sośnik¹⁵ tarafından rapor edilen değerler bizimkinden yaklaşık %60 daha düşüktü. Bu farklılığın nedenleri, tanı araçları, çalışma popülasyonunun yaşı ve coğrafi faktörlerdeki farklılıklar ile açıklanabilir. Erişkin hastalar üzerinde yapılan önceki çalışmalar, RRA, LRA ve İMA’nın orijinlerinin SMA’nın sırasıyla; 2-84 mm, 3-50 mm ve 24-100 mm altında olduğunu göstermişlerdir^7,9,14,15 ve bu değerler çalışmamızda bildirilen aralıklardan yaklaşık %50 daha yüksektir.

Pediatrik popülasyonda İMA ve renal arterler arasındaki mesafeler hakkında literatürde veri bulamadık. Erişkinlerde İMA ile renal arterler arasındaki ortalama mesafe RRA için 58,55±11,98 mm ve LRA için 55,10±11,38 mm idi⁹. Mesafe ölçümlerimiz yetişkinlerde bildirilenlerden %20 daha düşüktü^9,14. Mevcut çalışmada, yetişkinlerle ilgili önceki raporlarla uyumlu olarak, RRA’nın orijini LRA’dan daha yüksekti^8,16.

Anamaria ve ark.¹⁴ yetişkinlerde ÇT, SMA, RRA, LRA ve İMA’nın orijinlerinin diyafragmatik aortik hiatus seviyesinin altında sırasıyla 5,1-42,0 mm, 31,6-64,1 mm, 28,4-76,7 mm, 30,4-76,8 mm ve 107,4-153 mm arasında olduğunu varsaymışlardır. Mevcut çalışmada, çocuklarda diyafragmatik bölgedeki aort ile ana dalların orijinleri arasındaki mesafeler, Anamaria ve ark.¹⁴ tarafından bildirilen değerlerden %40-%65 arasında daha düşük bulunmuştur. Ayrıca, bu mesafeler, bir önceki çalışma ile çelişkili olarak, kadınlarda önemli ölçüde daha uzundu¹⁴. Bu kanıt, erkek ve kız çocuklarında farklı tanı ve tedavi prosedürlerinin planlanması için önemli olabilir; fakat, bu bulgunun klinik etkisi henüz belirlenmemiştir.

Yahel ve Arensburg¹⁰ 34 yetişkin ve yaşları 4 ile 11 arasında değişen sekiz kadavrada aort bifurkasyonu ile eşleştirilmemiş splanknik arterlerin orijinleri arasındaki mesafeleri ölçtüler. ÇT, SMA ve İMA’dan aortik bifurkasyona olan ortalama mesafeleri sırasıyla; 125,0±16,8 mm, 109,8±15,5 mm ve 41,8±6,9 mm olarak gösterdiler¹⁰. Mesafe ölçümlerimiz, Yahel ve Arensburg¹⁰ tarafından bildirilenlerden yaklaşık %35 daha düşüktü. Bu farklılık, seçim yanlılığı, az sayıda kadavra ve tanısal yaklaşımdaki farklılıklardan kaynaklanmış olabilir. Bu mesafeler, Yahel ve Arensburg¹⁰ tarafından bildirilen bulgularla tutarlı olarak cinsiyet ile ilişkili değildi.

Yetişkinler üzerinde daha önce yapılan bir ÇDBT çalışması, RRA ve LRA’nın orijinlerinin aort bifurkasyonunun üzerinde sırasıyla; 59,3-113 mm ve 59,2-109 mm olduğunu göstermiştir¹⁴. Diyafragmatik bölgede aorttan aort bifurkasyonuna kadar olan mesafe 135,3 ile 183,0 mm arasındaydı¹⁴. Bu sonuçlar, mevcut pediatrik çalışmada bildirilenlerden yaklaşık %60 daha yüksekti.

Pediatrik hastalarda abdominal aortun ana dallarının orijinleri arasındaki mesafeler ile diyafragmatik bölgede aorta ve iliak bifurkasyona mesafelerine ilişkin normatif veriler coğrafi, ırksal, etnik, ve genetik faktörlere bağlı olarak geniş bir varyasyon sergileyebilir. Bu nedenle vasküler mesafeler için referans verilerin ulusal düzeyde belirlenmesini öneriyoruz.

Çalışmanın Kısıtlılıkları

Çalışmamızın kabul edilmesi gereken birkaç kısıtlılığı vardı. Sunulan bulgular, çocuklar için halihazırda mevcut standartlaştırılmış önlemlerin olmaması nedeniyle yetişkinler üzerinde yapılan benzer çalışmaların sonuçlarıyla karşılaştırıldı. Ayrıca, BT sonuçlarını doğrulamak için “altın standart” bir ölçüm aracı da yoktu. Gelecekteki çalışmalarda ele alınması gereken, abdominal aortun ana dallarının çaplarını ve topografik lokasyonlarını vertebral cisimlerle ilişkili olarak değerlendirmedik. Bu çalışma, her yaş grubundan sınırlı sayıda hasta içeren tek merkezli bir çalışmaydı. Bu nedenle bulgularımızı doğrulamak için daha büyük bir pediatrik popülasyonla çok merkezli çalışmaların yapılması önerilmektedir.

SONUÇ

Sonuç olarak, bildiğimiz kadarıyla, bu çalışma 18 yaşına kadar olan çocuklarda abdominal aort ve dalları arasındaki mesafeleri bildiren ilk çalışmadır. Sonuçlarımız, abdominal aortun ana dallarının pozisyonunu belirlemek için bir referans araç olarak kullanılabilir ve pediatrik hastalarda endovasküler ve cerrahi prosedüre bağlı komplikasyonları azaltmaya yardımcı olabilir.

Etik

Etik Kurul Onayı: Çalışma protokolü Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Etik Kurulu tarafından onaylanmıştır (protokol numarası: 2019/285, tarih: 11.04.2019).

Hasta Onayı: Retrospektif çalışmadır.

Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulunun dışında olan kişiler tarafından değerlendirilmiştir.

Finansal Destek: Yazar bu çalışma için herhangi bir finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Kaynaklar

Bayindir P, Bayraktaroglu S, Ceylan N, Savas R, Alper HH. Multidetector computed tomographic assessment of the normal diameters for the thoracic aorta and pulmonary arteries in infants and children. Acta Radiol. 2016;57:1261-7.

Whitehouse H, Eriksson S. ‘A systematic review of pre-operative CT angiography for microsurgical reconstruction in the paediatric population’. J Plast Reconstr Aesthet Surg. 2021;74:1355-401.

Komarnicka J, Brzewski M, Banaszkiewicz A, Maciąg R, Krysiak R. Computed tomography (CT) angiography in pre-embolization assessment of location of gastrointestinal bleeding in paediatric patient with granulomatosis with polyangiitis (Wegener’s granulomatosis) - case report. Pol J Radiol. 2017;82:589-92.

Zhao P, Hou Y, Liu Q, Ma Y, Guo Q. Radiation dose reduction in cardiovascular CT angiography with iterative reconstruction (AIDR 3D) in a swine model: a model of paediatric cardiac imaging. Clin Radiol. 2016;71:716.e7-716.e14.

Lee EY, Siegel MJ, Hildebolt CF, Gutierrez FR, Bhalla S, Fallah JH. MDCT evaluation of thoracic aortic anomalies in pediatric patients and young adults: comparison of axial, multiplanar, and 3D images. AJR Am J Roentgenol. 2004;182:777-84.

Oguz B, Haliloglu M, Karcaaltincaba M. Paediatric multidetector CT angiography: spectrum of congenital thoracic vascular anomalies. Br J Radiol. 2007;80:376-83.

Ozan H, Alemdaroglu A, Sinav A, Gümüsalan Y. Location of the ostia of the renal arteries in the aorta. Surg Radiol Anat. 1997;19:245-7.

Lawton J, Touma J, Sénémaud J, de Boissieu P, Brossier J, Kobeiter H, et al. Computer-assisted study of the axial orientation and distances between renovisceral arteries ostia. Surg Radiol Anat. 2017;39:149-60.

Arslan F, Karacan K. Examination of the main branches of aorta abdominalis with multi-detector computed tomography angiography. Cukurova Med J. 2020;45:1679-89.

Yahel J, Arensburg B. The topographic relationships of the unpaired visceral branches of the aorta. Clin Anat. 1998;11:304-9.

Mazzaccaro D, Malacrida G, Nano G. Variability of origin of splanchnic and renal vessels from the thoracoabdominal aorta. Eur J Vasc Endovasc Surg. 2015;49:33-8.

Panagouli E, Lolis E, Venieratos D. A morphometric study concerning the branching points of the main arteries in humans: relationships and correlations. Ann Anat. 2011;193:86-99.

Ekingen A, Hatipoğlu ES, Hamidi C. Correction to: Distance measurements and origin levels of the coeliac trunk, superior mesenteric artery, and inferior mesenteric artery by multiple detector computed tomography angiography. Anat Sci Int. 2021;96:332.

Anamaria B, Ionut B, Petru B. The distance between the diafragm and the origin of the collateral branches of the abdominal aorta. ARS Medica Tomitana. 2018; 24:101-7.

Sośnik H, Sośnik K. Studies on renal arteries origin from the aorta in respect to superior mesenteric artery in Polish population. Folia Morphol (Warsz). 2020;79:86-92.

Beregi JP, Mauroy B, Willoteaux S, Mounier-Vehier C, Rémy-Jardin M, Francke J. Anatomic variation in the origin of the main renal arteries: spiral CTA evaluation. Eur Radiol. 1999;9:1330-4.

Çocuklarda Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografisinde Abdominal Aortun Ana Dallarının Orijinleri Arasındaki Normal Mesafe Ölçümleri