ÖZET
Amaç:
Çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinin sigara kullanımı ve nikotin bağımlılık düzeylerini belirlemek, sigara kullanımında ve nikotin bağımlılığında etkili olan faktörleri ortaya koymaktır.
Gereç ve Yöntem:
Araştırma Kasım-Aralık 2019 tarihleri arasında bir üniversitenin hemşirelik bölümünde öğrenim gören ve çalışmaya katılmayı kabul eden 247 hemşirelik öğrencisi ile yürütülmüştür. Verilerin toplanmasında tanıtıcı bilgi formu, Fagerström nikotin bağımlılık testi kullanılmıştır. Araştırmada tanımlayıcı analizler ve tek değişkenli analizlerden ki-kare testi uygulanmıştır. Veri analizinde Statistical Package for the Social Sciences 20.0 istatistik paket programı kullanılmıştır.
Bulgular:
Araştırmaya katılanların %61,9’u kadındı. Erkek cinsiyette sigara kullanım düzeyi %38,3 ile kadın cinsiyetten; 21 yaş ve üzeri grupta ise %12,1 ile 17-20 yaş aralığındaki öğrencilerden daha yüksekti (p<0,05). Sigara kullanımı oranı birinci sınıf öğrencilerinde %8,0 ile diğer sınıflardaki öğrencilerden, sigaranın zararlarını bilenlerde %18,6 ile bilmeyenlerden daha düşüktü (p<0,05). Alttan dersi olanlarda, ailesinde (%25,3) ve arkadaş çevresinde (%24,9) sigara kullanımının mevcut bulunduğu kişilerde sigara kullanımı daha yüksek bulundu (p<0,05). Eğitim ve sigara içmeye ait diğer özelliklerin sigara kullanım durumu üzerinde etkisi bulunmamaktadır (p>0,05). Sigara kullanan öğrencilerin %92,9’unda çok ileri düzeyde nikotin bağımlılığı bulunmaktadır.
Sonuç:
Sigara kullanım durumunu erkek olma, yaş, başarısızlığa bağlı ders tekrar etme, arkadaş çevresinde sigara kullanımı, ailede sigara kullanan bireylerin varlığı, sigaranın sağlığa zarar vermeyeceğini düşünme gibi faktörler olumsuz yönde etkilemektedir.
Anahtar Kelimeler:
Hemşirelik öğrencileri, sigara, nikotin, tütün
BULGULAR
Hemşirelik öğrencilerinin %61,9’u kadın, %50,2’si 17-20 yaş arasında, %23,1’i geniş aileye sahip ve %31,6’sı giderlerinden daha az gelire sahipti. Babalarının %49,0’ı ve annelerinin %2,0’ı çalışıyordu, annelerinin %73,3’ü ve babalarının %31,6’sı okuma yazma bilmiyor veya okula gitmemişti. Erkeklerin (%38,3) sigara içme düzeyleri kadınlara göre daha yüksekti. Yirmi bir yaş ve üzeri öğrencilerin (%12,1) sigara içme düzeyleri 17-20 yaş arası öğrencilere göre daha yüksekti (p<0,05). Diğer sosyodemografik değişkenlerin sigara içme düzeyine etkisi bulunmadı (p>0,05) (Tablo 1).
Hemşirelik öğrencilerinin %62,8’i üniversite eğitimleri boyunca yurtta yaşamıştı, %35,2’si birinci sınıf öğrencisiydi, %33,6’sı başarısız bir dersi tekrar alıyordu, %83,0’ının çevresinde sigara içen arkadaşları vardı. %67,2’sinin ise ailesinde sigara içen vardı ve %95,5’i sigaranın zararlı etkilerini biliyordu (Tablo 2).
İlk yıl öğrencilerinin (%8,0) sigara içme düzeyleri okula geri dönenlere göre daha düşüktü. Sigaranın zararlarını bilen hemşirelik öğrencilerinde (%18,6) bilmeyenlere göre sigara kullanımı daha düşüktü (p<0,05). Başarısız olduğu dersi tekrar alanlarda ve ailesinde (%25,3) veya arkadaş çevresinde (%24,9) sigara içenlerde sigara kullanım oranı daha yüksekti (p<0,05) (Tablo 2).
Hemşirelik öğrencilerinde sigara içme oranı %20,6 idi. Sigara içenlerin %54,9’u lisede, %23,5’i üniversitede sigaraya başladıklarını belirttiler. %43,1’i sigaraya yetişkinlere kendilerini kanıtlamak için başlamış, %56,9’u stresli durumlarda içmiş ve %44,2’si sigarayı bırakmak istememiştir (Tablo 3).
Hemşirelik öğrencilerinin ortalama FTND puanı 12,7±2,6 idi. Sigara içenlerin %92,9’u çok ileri düzeyde nikotin bağımlılığına sahipti.
SONUÇ
Sigara içme durumu erkek cinsiyet, yaş, başarısız bir dersi tekrar alma, arkadaş çevresinde sigara içen kişinin olması, ailede sigara içen kişinin olması ve sigarayı sağlığa zararsız olarak görme gibi faktörlerden olumsuz etkilenmektedir.
Sonuçlar, sigara bağımlılığı konusundaki eğitimin gözden geçirilmesi gerektiğini göstermektedir. Hemşirelik fakülteleri ve sürekli eğitim merkezlerinin müfredatlarında tütün bağımlılığı ile mücadele vurgulanmalıdır. Sigara bağımlılığı eğitimlerinin etkili olabilmesi için kulüp faaliyetleri, sertifika programları ve ilgili kurslar gerekmektedir; alternatif teknikler, hobiler veya spor aktiviteleri planlanmalıdır. Ebeveynlerin eğitim ve farkındalık düzeyleri artırılmalıdır. Sigarayla mücadele stratejileri hem bireyleri hem de yakın çevrelerini hedef almalıdır.
Etik
Etik Kurul Onayı: Çalışma için Muş Alparslan Üniversitesi Girişimsel Olmayan Etik Kurulu’ndan onay alınmıştır (karar no: E.17798, tarih: 25.12.2019).
Hasta Onayı: Çalışmamıza dahil edilen tüm hastalardan bilgilendirilmiş onam formu alınmıştır.
Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu ve editörler kurulu dışında olan kişiler tarafından değerlendirilmiştir.
Yazarlık Katkıları
Konsept - Dizayn - Veri Toplama veya İşleme - Analiz veya Yorumlama - Literatür Arama - Yazan: E.B., S.G.
Çıkar Çatışması: Yazarlar bu makale ile ilgili olarak herhangi bir çıkar çatışması bildirmemiştir.
Finansal Destek: Çalışmamız için hiçbir kurum ya da kişiden finansal destek alınmamıştır.
Kaynaklar
1Seki Öz H, Akdeniz E. Hemşirelik öğrencilerinin parafonksiyonel oral alışkanlıkları ile bağımlı kişilik özelliğinin sigara içme durumlarına etkisi. İKÇÜSBFD. 2022;7:41-8.
2Üçer H, Keten HS, Ersoy Ö, Çelik M, Sucaklı MH, Kahraman H. Aile hekimlerinin sigara bağımlılığı tedavisi konusundaki bilgi, tutum ve uygulamaları. Türk Aile Hek Derg. 2014;18:58-62.
3World HealthOrganization. Addictiontonicotine. gender, women, andthetobaccoepidemic. 2019. Last Accessed Date: 15.03.2022. Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44342/9789241599511_eng.pdf?sequence=1
4Özcan S, Taş HY, Çetin Y. Sigara ile mücadelede toplumsal bilinç. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi. 2013:2:152-75.
5Miwa JM, Freedman R, Lester HA. Neural systems governed by nicotinic acetylcholine receptors: emerging hypotheses. Neuron. 2011;70:20-33.
6Çelik E. The validity and reliability of the Turkish version of The Smoking-Specific Compensatory Health Beliefs Scale for adolescent. Education Sciences and Psychology. 2015;3:30-41.
7World Health Organization. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2017: Monitoring to baccouse and prevention policies. 2017. Last Accessed Date: 20.04.2022. Available from: https://apps.who.int/iris/handle/10665/255874
8World Health Organization. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2011: Warning about the dangers of tobacco. 2011. Last Accessed Date: 20.04.2022. Available from: https://apps.who.int/iris/handle/10665/44616
9World Health Organization. Tobacco 2020. Last Accessed Date: 20.04.2022. Available from: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/tobacco
10Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Türkiye Sağlık Araştırması; Bireylerin tütün mamülü kullanma durumunun cinsiyet ve yaş grubuna göre dağılımı tablosu. 2016. Son Erişim Tarihi: 21.11.2020. Erişim Adresi: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1095
11Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). http://www.aa.com.tr/tr/saglik/psif-icicilik-yilda-1-2-milyon-olüme-neden-oluyor/2096093. (Accessed: 15.04.2022)
12World Health Statistics. Monitoring health for the SDGs, sustainable development goals. 2018. Last Accessed Date: 15.11.2020. Available from: https://www.tuseb.gov.tr/enstitu/tacese/yuklemeler/haberler/2018_istatistikleri.pdf
13Lawrence T, Aveyard P, Evans O, Cheng KK. A cluster randomised controlled trial of smoking cessation in pregnant women comparing interventions based on the transtheoretical (stages of change) model to standard care. Tob Control. 2003;12:168-77.
14Murin S, Rafii R, Bilello K. Smoking and smoking cessation in pregnancy. Clin Chest Med. 2011;32:75-91.
15Arslan HN, Terzi Ö, Dabak Ş, Pekşen Y. Samsun il merkezindeki lise öğrencilerinde sigara, alkol ve madde kullanımı. Erciyes Med J. 2012;34:79-84.
16Evli M, Şimşek N, Uzdil N. Theeffect on smoking addiction of social approv alneeds in university students: a structur alequation modeling. BSJ HealthSci. 2021;4:104-10.
17Oğuz S, Çamcı G, Kazan M. Üniversite öğrencilerinin sigara kullanım sıklığı ve sigaranın neden olduğu hastalıkları bilme durumu. Van Tıp Derg. 2018;25:332-3.
18Öz B, Alkevli A. Öğrencilerin madde kullanımı ve bağımlılığında etkili olan faktörlerebakışının demografik özelliklere göre incelenmesi: Çukurova üniversitesi örneği. Selçuk Üniv Sos Bil Enst Derg. 2018;39:29-43.
19Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Erişim Tarihi: 15.04.2022. Erişim adresi: https://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30696
20Uysal MA, Kadakal F, Karşıdağ Ç, Bayram NG, Uysal Ö, Yılmaz V. Fagerstrom test for nicotine dependence: Reliability in a Turkish sample and factor analysis. Tüberküloz ve Toraks Dergisi. 2004;52:115-21.
21Saad-Hussein A, Mohammed AM, Hafez SF, El-Tahlawy E, Shaheen W, Helmy MA, et al. Environmental and social factors influencing in nicotine dependence detected through using Fagerström Test for Nicotine Dependence. Egyptian Journal of Environmental Research EJER. 2017;6:68-76.
22Klinsophon T, Janwantanakul P, Thaveeratitham P. Reliability of the Thai version of the Fagerstrom. 2017.
23Fagerstrom KO, Heatherton TF, Kozlowski LT. Nicotine addiction and its assessment. Ear Nose Throat J. 1990;69:763-5.
24Günal A, Demirtürk F, Arikan H, İnal B. Ebelik ve hemşirelik öğrencilerinin egzersiz davranışı, sigara bağımlılığı, genel sağlık durumu. HSP. 2018;5:169-78.
25Heatherton TF, Kozlowski LT, Frecker RC, Fagerström KO. The Fagerström Test for Nicotine Dependence: a revision of the Fagerström Tolerance Questionnaire. Br J Addict. 1991;86:1119-27.
26Zerin M, Karakılçık AZ, Cebeci B, İriadam M. Üniversite öğrencilerinde kısa ve uzun süre sigara içiminin bazı solunum parametreleri üzerine etkisi. Gaziantep Tıp Derg. 2010;16:9-12.
27Yiğitalp G. Factors affecting smoking status of nursing students and the iraddiction levels. Turk Toraks Derg. 2015;16:121-7.
28Battaloğlu İnanç B. Ebelik bölümü öğrencilerinde sigara, alkol, madde kullanımını etkileyen faktörler ve aile sosyal desteği. Euras J Fam Med. 2015;4:29-35.
29Bedir S, Polat D, Tural DA. Atatürk üniversity Narman Vocational High School of thefactorsaffecting. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Derg. 2011;2:237-48.
30Çapık C, Cingil D. Hemşirelik öğrencilerinde sigara kullanımı, nikotin bağımlılık düzeyi ve ilişkili etmenler. Kafkas J Med Sci. 2013;3:55-61.
31Koca B. İnönü Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sigara, alkol, madde kullanımı, madde kullanımına etki eden etmenler ve aileden aldıkları sosyal desteğin etkisi. 2011.
32Nilan K, McKeever TM, McNeill A, Raw M, Murray RL. Prevalence of tobacco use in healthcare workers: A systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2019;14:e0220168.
33Çilingir D, Hintistan S, Öztürk H. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sigara kullanma alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2012;1:69-85.
34Karalezli A. Gençlik ve Sigara Bırakma Tedavileri. Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi. 2016;4:128-35.
35Karabiber C, Azboy N, Altıner F, Avlamaz B, Özay B, Ulutaş Ö, et al. Knowledge, Attitudes, Behaviors on Tobacco Use of Students of Medical Faculty. Mustafa Kemal Üniv Tıp Derg. 2018;9:21-32.
36Çelepkolu T, Atlı A, Palancı Y, Yılmaz A, Demir S, İbiloğlu AO, et al. Sigara kullanıcılarda nikotin bağımlılık düzeyinin yaş ve cinsiyetle ilişkisi: Diyarbakır örneklemi. Dicle Tıp Dergisi. 2014;41:712-6.
37Baykan Z, Naçar M. Tıp fakültesi öğrencilerinin sigara kullanımı ve tütün kanununa ilişkin görüşleri. Dicle Tıp Dergisi. 2014;41:483-90.
38Kutlu R, Marakoğlu K, Çivi S. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesİ hemşirelerinde sigara içme durumu ve etkileyen faktörler. CÜ Tıp Fak Derg. 2005;27:29-34.
39Groner JA, Ahijevych K, Grossman LK, Rich LN. The impact of a brief intervention on maternal smoking behavior. Pediatrics. 2000;105:267-71.
40Canbulat Şahiner N, Şahin A, Aypar Akbağ NN. Üniversite öğrencilerinin sigara içme durumları ve sigara bağımlılığına yönelik tutumları. Sağlık Bilimleri ve Araştırma Dergisi. 2020;2:64-79.
41Kara S, Yıldırım-Baş F, Açıkalın C. Sigara içme davranışları ve etkili faktörler: Tıp ve diş hekimliği fakültelerinin ilk ve son sınıf öğrencileri üzerinde çalışma. Smyrna Tıp Dergisi. 2011;16-21.
42Özcebe H, Güçiz Doğan B, İnal E, Haznedaroğlu D, Bertan M. Üniversite öğrencilerinin sigara içme davranışları ve ilişkili sosyo-demografik özellikleri. Turk Toraks Derg. 2014;15:42.
43Onurlubaş E, Yıldız E, Yıldız S. Üniversite öğrencilerinin sigara tüketimini etkileyen faktörler: Trakya Üniversitesi öğrencileri üzerine Bir Uygulama. IBAD. 2017;2:83-92.
44Öncel SY, Erdugan F. Kontenjans tablolarının analizinde log-lineer modellerin kullanımı ve sigara bağımlılığı üzerine bir uygulama. SAÜ Fen Bil Der. 2015;19:221-35.
45Hoerster V. Smoking behaviour among college students: A Survey, A Thesis Submitted to the Faculty of Baylor University In Partial Fulfillment of the Requirements for the Honors Program, 2012 https://baylor-ir.tdl.org/bitstream/handle/2104/8332/ThesisPTF2.pdf
46Akkuş D, Karaca A, Şener DK, Ankaralı H. Lise öğrencileri arasında sigara ve alkol kullanma sıklığı ve etkileyen faktörler. Anadolu Klin. 2017;22:36-45.
47Çelik Ö, Kadakal F, Sarar E, Saraç S, Babavatan EÖ. Meslek yüksekokuluöğrencilerinin sigara alışkanlıkları, ilgili etmenler ve sigara konusundaki bilgi düzeyleri. Sakarya Med J. 2021;11:542-53.
48McVicar D, Polanski A. Peer effects in UK adolescent substance use: never mind the classmates? Oxford Bull Econ Stat. 2014;76:589-604.
49Oğuz S, Çamcı G, Kazan M. Üniversite öğrencilerinin sigara kullanım sıklığı ve sigaranın neden olduğu hastalıkları bilme durumu. Van Tıp Derg. 2018;25:332-7.
50Kutlu R, Vatansev C, Demirbaş N, Taşer S. The frequency of tobacco and tobacco productuse in medical faculty students. TJFMPC. 2019;13:219-26.
51Çubukçu F. Ergenlik çağındaki gençlere yönelik olarak yapılan sigara karşıtı reklamlarda korku çekiciliğinin kullanımı. Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Reklamcılık ve Marka İletişimi Yönetimi Anabilim Dalı. Yüksek lisans Tezi. 2011; İstanbul.
52Sağar ME. Üniversite öğrencilerinin sigara bağımlılığına ilişkin tutumlarının sigara içme sıklıklarına göre incelenmesi. GUSBD. 2017;6:41-9.
53Hyland A, Kasza KA, Borek N, Kimmel HL, Taylor KA, Compton WM, et al. Overview of tobacco use transitions for population health. Tob Control. 2020;29(Suppl 3):134-8.
54Moreno-Coutiño A, Villalobos-Gallegos L. Psychometric Properties of the Fagerström Test for Nicotine Dependence in a Sample of Mexican Smokers. J Addict Nurs. 2017;28:27-33.
55Kaya M, Ergün A. Sağlık bilimleri öğrencilerinin sigara içme durumu, etkileyen faktörler ve ikincil sigara dumanı ile ilgili farkındalık düzeyleri. JAREN. 2020;6:416-25.
